Tượng lo

Hình: www.minanonippongo.net

Sẵn nói chuyện hài hước, tôi nhớ người Việt mình ưa nói lái. Bây giờ chắc không ai còn ngơ ngác (ngoại trừ mấy anh nước ngoài đang học nói tiếng Việt) khi nghe “khoái ăn sang”, “chà đồ nhôm” hay “ống chề” nữa, nhưng từ ngày xưa lắc xưa lơ Trạng Quỳnh đã gạt được chúa Trịnh khi dâng một lọ thức ăn đề chữ Đại Phong mà Trạng khoe là món tuyệt hảo. Có ngờ đâu Đại Phong là gió to, gió to thì đổ chùa, đổ chùa thì tượng lo, mà tượng lo là lọ tương.

“Nghệ thuật” này tiếng Anh gọi là spoonerism, không liên quan gì đến cái muỗng (spoon) mà lấy theo tên một giáo sư người Anh (William Archibald Spooner 1844 - 1930) vì hay nói líu mà vô tình tạo nên những câu nói, tình huống hài hước, kiểu như ‘It’s pouring with rain’ thành ra ‘It’s roaring with pain’ – “Mưa như trút nước” mà nói thành “Đau quá kêu rống lên”. Vậy là nói lái có lẽ “thâm niên” hơn trong tiếng Việt mình, và nhờ những cái dấu chỉ tiếng Việt mới có nên càng phong phú, thú vị. 

Drag queen, Drag act

Hình: www.flypaper.bluefly.com

Drag queen có lẽ không xa lạ gì với các bạn. Những anh đàn ông ăn mặc, trang điểm như phụ nữ, chỉ khác là theo một cách rất “kịch tính”, chủ yếu để trình diễn, phổ biến ở văn hóa phương Tây đến độ từ America’s Next Top Model cho đến Project Runway, các anh này luôn được ưu ái góp mặt.

Bạn vẫn xem những chương trình hài kịch, ca nhạc, v.v. trong đó diễn viên nam đóng giả gái? Cái này hình như ở mình được chuộng vì thấy diễn đều :’). Nó gọi là drag act. Nếu có ý định dẫn bạn bè nước ngoài đi xem bạn nhớ nói trước drag act để họ chuẩn bị tinh thần :’)

Drag act không giới hạn ý nghĩa ở sự hài hước, chọc cười, cũng không chỉ là nam giả nữ. Gần đây Lady Gaga giả nam diễn trên sân khấu MTV Video Music Awards cũng là drag act. 

Trước, sau như một?

Nếu câu tiếng Việt của tôi như thế này: “Hồi gần mười ba tuổi, anh Jem bị gãy tay khá nặng”, bạn sẽ chuyển sang tiếng Anh như thế nào?

1.     When my brother Jem was nearly thirteen, he got his arm badly broken at the elbow.

hay

2.     When he was nearly thirteen, my brother Jem got his arm badly broken at the elbow.

Từ từ thôi nhé, đừng vội nhìn xuống dòng dưới…

Chưa!

Vẫn chưa!

…………………..

Tin vui là tôi không có câu trả lời đúng, sai :’), nhưng có lẽ đa phần chúng ta sẽ viết theo cách một, vì đó là cách nói của tiếng Việt. Thực tế tôi gặp khá thường xuyên cách viết hai trong tiếng Anh với những câu ghép có liên từ như thế này (when, while, if, etc.). Ví dụ:

- When we were small, Jem and I confined our activities to the southern neighbourhood... – Lúc còn nhỏ, anh Jem và tôi chỉ quanh quẩn ở khu phía Nam… / Lúc anh Jem và tôi còn nhỏ, cả hai chỉ quanh quẩn ở khu phía Nam…

- …when she was furious Calpurnia’s grammar became erratic – …những lúc giận dữ, vốn ngữ pháp của Calpurnia bỗng không như bình thường / …những lúc Calpurnia giận dữ, vốn ngữ pháp của cô bỗng không như bình thường.

Chưa rõ liệu có nguyên tắc nào quy định trong trường hợp nào danh từ (Jem, Calpurnia) đi trước (tức ở vế có liên từ), đại từ thay thế (he, she) đi sau. Rất có thể chỉ là sự thuận câu chữ, nhưng tôi chưa thể khẳng định. Còn hiện tại, bạn có thể làm quen dần với cách viết thứ hai này. Thỉnh thoảng tôi vẫn gặp những cách chuyển ngữ Anh-Việt bám hơi sát vào ngôn ngữ gốc, ví dụ như: “những lúc cô ấy giận dữ, vốn ngữ pháp của Calpurnia bỗng không như bình thường”. Không sai, nhưng hình như chưa được “Việt” lắm :’)

Ghi chú: các câu tiếng Anh trích từ cuốn To Kill a Mocking Bird – Harper Lee.

Sunday blues

Dân văn phòng tuần năm buổi đều đặn có lẽ ít ai lại không rơi vào cái cảm giác lừ đừ, uể oải, buồn vô cớ từ trưa Chủ nhật cho đến hết ngày, thường lây lan đến cả sáng thứ Hai tiếp đó. Thật ra thì có cớ đấy thôi: sắp hết cuối tuần, tức sắp hết được nghỉ ngơi, lại chuẩn bị cho một tuần “chiến đấu” nữa. Thế nên cứ tối thứ Sáu những quán bar ở Sài Gòn (mà hình như ở bất cứ đâu, mọi ngõ ngách trên trái đất này) lại chật như nêm, còn sáng thứ Bảy nếu lười biếng dậy trễ bạn đừng mong tìm được một chỗ trong những quán cà phê quen thuộc.

Cái triệu chứng này gọi là the Sunday blues. Thôi thì để lấy đà trở lại cho một tuần mới, chắc bạn nên sắm cho mình vài cái áo màu đỏ rực rỡ để diện vào sáng thứ Hai, nếu không phải mặc đồng phục :’)

Gag the press!

Hôm nọ tôi có nhắc thành ngữ ‘when the shit hits the fan’, nói nôm na là lúc việc (không ngay thẳng) đã trở nên toày hoày, có lẽ còn hơn cả cảnh đang núp trong góc tối bỗng bị đèn pha rọi thẳng vào.

Hôm nay tôi tặng bạn thêm ‘gag the press/media’, tức “chặn họng” báo chí, tức việc “tác giả” của những việc “không ngay thẳng” luôn phải làm hòng tránh cảnh ‘shit hits the fan’ :’)

Nhưng ‘gag the press’ không nhất thiết chỉ có hàm ý tiêu cực. Những người nổi tiếng cũng phải tìm cách ‘gag the press’ để bảo vệ cuộc sống riêng tư của họ. 

Weekend shopping

Tin không vui cho các bạn nữ là chuyện mua sắm cuối tuần này của tôi không liên quan gì đến “sự nghiệp” làm đẹp cả, thậm chí có thể ngược lại. Tôi biết nhiều bạn ám ảnh với chữ “ĂN”! :’)

Mấy hôm nay cứ sáng ra là trời u u (chuẩn bị cho những đợt mưa hết ồ lại à vào chiều tối). Cái thời tiết này quá tuyệt vời để dạo một vòng quanh chợ chọn cho bằng hết những thứ tươi ngon về trổ tài nấu nướng. Mà cũng nhờ nhẩn nha đi từ hàng nọ sang hàng kia tôi mới để ý thấy rằng tiếng Việt mình phong phú thật. Này nhé:

Có anh người Bắc rao toáng khắp chợ: “Dền cơm năm ngàn ba bó đây!”

Một chị mời tôi: “Cà chua bi đi em. Tươi lắm! Ăn ngọt như trái cây.”

Ở quầy gạo, đậu: “Nếp ngỗng ngoài Bắc đấy. Không phải nếp trong này đâu.”

Thì ra tiếng Việt mình không chỉ quanh quẩn với chữ “nhỏ” hay “lớn”. Mà cái hay là mỗi vật lại đi với một vật so sánh riêng, như rau dền phải là dền cơm; cà chua, khoai tây là cà chua bi, khoai tây bi (chưa rõ do Việt hóa từ ‘baby’ hay do lấy hình ảnh viên bi ve để mô tả); nếp thì là nếp ngỗng. Gì nữa nhỉ?

Tiếng Anh ngoài từ ‘baby’ tôi không nhớ đã gặp được một cách ghép nào khác tương tự…

in or out?

Hình: www.hotchallah.tumblr.com

Ừ thì đã hết lễ. Thế nhưng tôi vẫn muốn nhắc bộ phim The Holiday (lễ Giáng sinh, không phải lễ Quốc khánh :’)) ngồi xem lại mấy hôm nghỉ lễ. The Holiday cũng là một trong số ít những bộ phim tình cảm nhẹ nhàng có chút hài hước mà tôi thực sự yêu thích.

Yêu cái khung cảnh miền quê rất đỗi Anh nơi ngôi nhà be bé của Iris (Kate Winslet) nằm thênh thang một mình, yêu căn biệt thự ở L.A. hiện đại mà không hề lạnh của Amanda (Cameron Diaz).

Iris khi nhắn tin cho anh đồng nghiệp mà cô đơn phương yêu suốt ba năm trời có ghi như thế này: ‘We both know I should fall out of love with you’, khiến tôi phải bật cười vì sự thất vọng đến đáng yêu của cô gái quê nước Anh này. Mà bạn có nhận thấy là mình chỉ quen nói ‘fall in love’ không thôi? À thì có in thì cũng phải có out chứ, đúng không? :’)

Hình: www.myfirstlittleplace.blogspot.com

Fresh as a daisy

Hình: www.art.com

Hết “xúi quẩy”, lại có thêm bánh tiramisu để ‘pick me up’, tôi sẽ bắt đầu một ngày mới as fresh as a daisy.

Lại cái tật hay hỏi tại sao. Tại sao lại là daisy – bông cúc nhỉ? Mà thôi, việc so sánh không nhất thiết phải gắn với đặc điểm (rõ nhất) của vật được chọn để so sánh. Tiếng Việt mình cũng nói “tươi như hoa” (vì hoa tươi nhìn rạng rỡ thật) nhưng “tỉnh như sáo” thì tại sao? :’)

Vậy thì lại phải nhớ thôi.